Ethan Rarick - Desperate Passage

Het is op overdreven warme dagen nogal eens lastig ergens zin voor te maken. Uitbundige ondernemingen ben ik in elk geval niet gauw geneigd te beginnen als de kans op zweten zonder al te veel inspanning al behoorlijk op de loer ligt. Het zijn dagen waarop het veel meer voor de hand ligt rustig aan te doen en wie belevenissen zoekt kan die dan juist misschien wel veel beter vinden in het denkbeeldige. Vertoeven in een boek kan op zulke momenten bijvoorbeeld bedrijvigheid genoeg betekenen, of dat nu is ten gevolge van een waargebeurd verhaal of op basis van een flinke dosis fictie. Rest alleen nog de vraag wat dan meer van toepassing is op zo'n warme dag: lichtvoetige schrijvelarij of ingewikkelde materie? Voor beide opties valt wel iets te zeggen, maar vanuit praktisch oogpunt was de keuze voor het boek dat ikzelf uit de kast gegrist had nog helemaal niet zo'n verkeerde, want misschien was het juist nu wel een goed moment om iets te lezen waarvan zo nu en dan de rillingen over je rug trekken...

Donner Pass, October 1846 - Jim Carson (1999)

Het verhaal van de zogenaamde 'Donner Party' is een van de bekendere uit de negentiende-eeuwse geschiedenis van het (Midden-)Westen van Amerika. Een verhaal waarvan de algemene strekking me wel bekend was maar veel exacte details me nog niet veel zeiden. Het bevat ook een aantal nauwelijks voor te stellen of na te bootsen elementen, die er waarschijnlijk mede aan hebben bijgedragen dat er voorlopig nog geen grootse of bekend geworden dramatische film of serie van gemaakt is. Er zijn natuurlijk tal van verhalen uit de Amerikaanse geschiedenis die tot de verbeelding spreken maar desalniettemin (haast) onverfilmd bleven, maar het waarom blijft voor mij in sommige gevallen een raadsel, zowel met het oog op de gebeurtenissen die tijdens de tocht van de Donner Party plaatsvonden, als bijvoorbeeld die van Lewis en Clark een viertal decennia eerder die eeuw. Het zijn spraakmakende verhalen die hierdoor misschien wel iets meer vergeten worden dan nodig zou zijn, of ondergesneeuwde verhalen, zoals je in dit geval dan misschien eerder geneigd bent te zeggen.

Ethan Rarick is geen Pulitzerprijs-winnende of een over de hele wereld geroemde schrijver, maar dat komt gelukkig totaal niet naar voren uit zijn meest bekende werk, dat hij uiterst zorgzaam en gepassioneerd vormgaf, ogenschijnlijk gemotiveerd door een bovenmatige interesse in de geschiedenis van de meest westelijke Staten van Amerika. Ik was vanwege zijn schrijfstijl zelfs direct geneigd te kijken waarover hij nog meer geschreven had en plaatste hem in gedachten al in een rijtje interessante auteurs die zich bezighouden met de Amerikaanse geschiedenis, met onder anderen David McCullough en Stephen E. Ambrose, die beiden op hun eigen manier furore maakten als geschiedschrijvers. Rarick weet à la Ambrose hoe hij verhalenderwijs een lezer moet boeien, maar weet tegelijkertijd net als McCullough hoe hij onbenoemde speculatie uit de weg moet gaan. Bovendien schrijft hij kort en bondig en wijdt hij nergens opvallend of onnodig ver over uit.

De geschiedenis die in dit boek centraal staat heeft van nature een vorm/opbouw gekregen die zich goed leent voor een vertelling. Met dank aan de reis die degenen uit het gezelschap tezamen ondernomen heeft het verhaal een duidelijk beginpunt en een overduidelijk eind. Daar komt bij dat nagenoeg iedereen de eerste helft van de trek vrij onbekommerd en relatief rustig wist door te komen, waardoor er voor de lezer tijd is om bekend te raken met zowel de dagelijkse praktijken als de leden van het gezelschap. Het aantal familienamen is in principe nog te overzien, maar er is even tijd nodig om de gezinssamenstellingen helemaal in je op te nemen en de door sommige families ingehuurde arbeidskrachten enigszins van elkaar te onderscheiden. Voor de voortgang van de reis is het niet nodig alle individuen door en door te kennen, maar het heeft voordelen dat de meesten tijdens de grotendeels soepele aanloop alvast eens de revue passeren in enkele van de passages die daaruit zijn opgetekend. 

In grote lijnen ligt het beschrevene in verhouding met de tijd waarbinnen het heeft plaatsgevonden. Dat houdt in: elke maand heeft ongeveer hetzelfde aantal pagina's gekregen (dat is overigens niet doelbewust gedaan of zo aangeduid, maar stel ik achteraf vast). Je zou zeggen dat er niet in elke maand even veel gebeurt en dat dit daarom geen heel positieve vaststelling is, maar juist omdat de rustige maanden in het begin zitten en de zo aangrijpende gebeurtenissen tijdens de laatste maanden plaatsvinden, is de opbouw van het boek daarmee uitermate geslaagd. De hoofdstukken die zich richten op de slotmaanden, lezen het snelst weg en zijn het meest het lezen waard, maar waren toch wat onwerkelijker of minder persoonlijk overgekomen als er binnen het boek geen ruimte was genomen voor het wat langzamer voortkabbelende eerste deel. Het ironische is dat voor de hoofdpersonen zelf de dagen aan het begin van de reis waarschijnlijk voorbij vlogen en juist richting het einde steeds langduriger en uitzichtlozer werden, maar dat is een van die aspecten die bijdragen aan de absurditeit van deze geschiedenis. 

Kort gezegd wordt hier een verhaal verteld over een groep mensen die ingesneeuwd raakte in de bergen, waarbij hen een maandenlange strijd om leven en dood wachtte voordat er daadwerkelijk redding van buitenaf mogelijk werd. Een degelijke samenvatting over de inhoud van het boek zou het verhaal dat het omvat echter geen recht kunnen doen, want om er echt goed bekend mee te raken moet je er echt induiken. Ik ben er echter maar wat blij mee dat ik die duik genomen heb, want het is indrukwekkend en bizar om te lezen wat mensen kunnen bewerkstelligen, hetzij genoodzaakt, omwille van het feit dat ze in het nauw gedreven zijn en slechts een beroep kunnen doen op hun laatste overlevingsmechanisme, dan wel uit saamhorigheid, blijkend uit een bereidheid je leven op het spel te zetten om een (on)bekende uit zijn of haar lijden te verlossen.