Van Eerder & Elders #1 - Henry David Thoreau - Walden; or, Life in the Woods

“Men sometimes speak as if the study of the classics would at length make way for more modern and practical studies; but the adventurous student will always study classics, in whatever language they may be written, and however ancient they may be. For what are the classics but the noblest recorded thoughts of man? […] To read well – that is, to read true books in a true spirit – is a noble exercise, and one that will task the reader more than any exercise which the customs of the day esteem. It requires a training such as the athletes underwent, the steady intention almost of the whole life to this object. Books must be read as deliberately and reservedly as they were written.”

Aldus Henry David Thoreau zelf, als het gaat over lezen in het algemeen, al maakt hij hiermee – al dan niet bewust – meteen een toepasselijk standpunt tegenover het geschrift waarin hij dit statement maakt. Het is pittige materie waarmee Thoreau op de proppen komt, niet eens zozeer inhoudelijk maar vooral op taaltechnisch gebied. Zinnen die aanvankelijke een bepaalde kant lijken uit te gaan blijken soms zodanig geconstrueerd dat ze in een heel andere richting uitdijen. Een vertaling had de stof allicht behapbaarder gemaakt, maar met een beetje goede wil is het lezen van het origineel geen onmogelijke opgave. Voor de meeste zinnen gold bovendien dat het geen straf was ze meermaals te lezen, want hoe vaker ik passages herlas, des te meer ik de schoonheid van de taal wist te appreciëren.

Thoreau doet in 'Walden' uit de doeken wat hem zoal bezighoudt en met name wat hem bezighield ten tijde van zijn twee jaar durende verblijf aan het meer Walden, dat zich nabij zijn (gebruikelijke) woonplaats Concord bevindt. Punt is wel dat er een heel hoop is waarmee de denker zich bezighoudt en het is hem hierdoor niet heel erg goed gelukt een bepaalde lijn in het boek aan te brengen. Nu hoeft dit niet essentieel te zijn maar in dit geval wordt na bepaalde (soms ellenlange) uitweidingen teruggegrepen naar een onderwerp dat al enkele pagina’s niet meer aan de orde is geweest. Wat dat betreft doet hij wat denken aan een biologieleraar die bij het uitgebreid beantwoorden van een bepaalde vraag voortdurend tegen nieuwe vraagstukken aanloopt en er aan het einde van zijn lesuur achter komt dat hij eigenlijk nog wat andere materie had willen bespreken. Gelukkig had Thoreau, als schrijver, geen merkbare hinder van tijddrang en weet hij geïnteresseerden de overige materie nog wel mee te geven.

Juist dit onwillekeurige gemijmer vormt eigenlijk ook voor een groot deel de charme van Thoreau. Zijn enthousiasme en stelligheid zijn immers aanstekelijk. Weliswaar wekt hij bij vlagen de indruk dat hij de wijsheid in pacht meent te hebben en beschrijft hij soms met een zelfvoldaan gevoel en op een betweterig toontje zijn omgeving, maar hij ziet tegelijkertijd in dat hem bescheidenheid past als hij zijn leven afzet tegen de grootsheid van de wereld en haar natuur. Meer nog dan filosoof, is Thoreau namelijk natuurliefhebber. Hij beweert geenszins bioloog te zijn en deelt slechts zijn observaties, maar zowel zoiets groots als zijn onderzoek naar de afmetingen van het meer als de verslaggeving van een kleinschalige veldslag tussen twee mierenkolonies, zijn bijzonder inspirerend.

'Walden' kan niet worden bestempeld als ‘gemakkelijk leesvoer’ en het inleidende hoofdstuk kan niet bepaald een ‘toegankelijke binnenkomer’ genoemd worden, maar de stijl went en de boodschap is de moeite waard. Wie Thoreau namelijk niet weet te overtuigen, wordt op zijn minst aangezet tot nadenken en juist dit denken beschouwd de auteur – niet geheel ten onrechte – als het grootste goed. Dit bindwerk is in elk geval een verrijking voor de boekenkast, want – om, tot slot, nog maar eens uit het hoofdstuk 'Reading' te citeren:

“Books are the treasured wealth of the world and the fit inheritance of generations and nations. Books, the oldest and the best, stand naturally and rightfully on the shelves of every cottage. They have no cause of their own to plead, but while they enlighten and sustain the reader his common sense will not refuse them. Their authors are natural and irresistible aristocracy in every society, and, more than kings or emperors, exert an influence on mankind.”

(eerder geplaatst op BoekMeter op 13 april 2021)