David Grann - Killers of the Flower Moon: The Osage Murders and the Birth of the FBI

Diegene die ooit eens beweerde dat de werkelijkheid soms absurder en/of onvoorstelbaarder is dan menig fantasierijke fictievertelling had het gelijk volgens mij wel aan zijn zijde bij het opwerpen van die stelling. Een goed boek dat een bemerkenswaardig aantal toevalligheden bevat behoort dan ook al gauw tot de categorie "non-fictie", want van iemand die zelf een verhaal construeert hebben we hogere verwachtingen en accepteren we geen alles veranderende plotwendingen die vanuit het niets komen en ons voorstellingsvermogen aan het wankelen proberen te brengen. Bij een op waarheid beruste vertelling zal een lezer veel eerder geneigd zijn (of zichzelf haast verplichten) onbegrijpelijkheden voor mogelijk te houden dan bij een willekeurige roman en hoewel die soms uiterst subtiel menselijke aspecten tot leven kunnen brengen, zit in non-fictie de toegang tot enige kennis van het onmenselijke.

Een panoramafoto van de Osage, uit het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw

David Granns beschrijving van de Osage-moorden, die ongeveer een eeuw geleden plaatsvonden, laat er geen twijfel over bestaan dat met die gebeurtenissen enkele moeilijk te vatten werkelijkheden gepaard gingen. Natuurlijk is de vertelwijze van de auteur nogal van invloed op de volgorde van bepaalde onthullingen en kunnen diverse voorvallen naar aanleiding daarvan als schijntoevalligheden worden beschouwd, maar er zijn enkele situaties binnen het hier beschreven 'terreurbewind' die je zo gek niet zou kunnen bedenken. Wanneer het specifieke zaken betreft zijn er in dit boek weliswaar voornamelijk positieve getuigenissen van het lot, maar als één ding buiten kijf staat is het wel dat het toevallige geluk dat ontstond bij de vondst van olie precies hetgeen was dat leidde tot de brute pech die velen van de rechthebbenden uiteindelijk ten deel viel.

Deze duik in de geschiedenis is dan ook meer dan een opsomming van al dan niet toevallige gebeurtenissen ten tijde van de roerige jaren twintig. Het is een getuigenis van massaal racisme, een karakterstudie doorspekt met psychopathie, maar bij vlagen ook een houvast dat de goedheid van de mens erkent en, als het op het positieve handelen van de FBI aankomt, een reclame voor collectieve (en goedgunstige) vastberadenheid. Net als een van de hoofdpersonen van het boek, agent Tom White, toont David Grann zich, als schrijver daarvan, een uiterst gedegen en gedreven onderzoeker. De driedeling die hij in het boek aanbracht heeft welbewust voor een pakkende opbouw gezorgd, die niet alleen bijdraagt aan de toegankelijkheid van de veelomvattende zaak die hij aan het licht brengt, maar er tegelijk voor zorgt dat er een zekere spanningsboog gecreëerd wordt, met dank aan de mysterieuze aspecten die onlosmakelijk aan de vele moorden verbonden zijn. 

In het eerste deel wordt de situatie geschetst zoals die zich ineens voordeed: enkele rijkelui die tot het Osage-volk behoren worden plots dood aangetroffen en waar men in eerste instantie niet in elk geval onraad ruikt, ontstaat bij sommige sterfgevallen het vermoeden dat er een luchtje aan zit. Het tweede deel legt bloot wat er zoal achter de diverse familiedrama's schuilging: doodsoorzaken leidden in vele gevallen tot de vaststelling dat er moord in het spel was en de hoofdverdachten konden worden opgespoord en berecht. Een tweeluik dat an sich al een adembenemende geschiedvertelling mag worden genoemd, maar het was de onderzoeksjournalist de eer te na zomaar te accepteren dat er nog enkele 'plotgaten' over waren. 

In het derde en laatste deel geeft Grann daarom een kijkje achter de schermen en beschrijft hij enkele van zijn ervaringen tijdens zijn eigen onderzoek naar de serie moorden. Daarbij heeft hij zowel voor- als nadelen van het feit dat er sindsdien flink wat jaren vervlogen zijn, want hoewel dat hem enerzijds de kans geeft een zo compleet mogelijk verhaal te vertellen (door de vele beschikbare onderzoeksrapporten, krantenartikelen, getuigenissen, etc.), mist hij anderzijds de kans zelf zijn prangende vragen te stellen aan getuigen of personen die op een andere manier bij de zaak betrokken zijn geweest. Met dank aan de overlevering heeft hij echter nog enkele bijzondere onthullingen weten te doen die bevestigen dat de reikwijdte van de misstanden groter was dan aanvankelijk werd gedacht.

Niet dat daarmee uiteindelijk alle mysteries volledig zijn opgelost of dat alles op zijn plaats is gevallen (laat staan dat er ooit sprake kan zijn van een noemenswaardige vorm van gerechtigheid) en het siert de auteur dan ook dat hij niet te beroerd is toe te geven dat wat bijna honderd jaar geleden is verbloemd niet altijd meer boven water zal kunnen worden gehaald. Soms is een overdaad aan feiten echter al genoeg en zijn niet eens alle details nodig. Bij dit boek bijvoorbeeld, dat me dankzij de beklijvende vertelstijl nog lang zal bijblijven als herinnering aan enkele moeilijk voor te stellen gruweldaden uit het verleden.