Van Eerder & Elders #7 - Once upon a Time in the West

Er was eens een Europese regisseur die het aloude, typische Amerikaanse westerngenre wist te perfectioneren. Sergio Leone heette de man die dit flikte. Met Once Upon a Time in the West bereikte hij het hoogtepunt van zowel zijn eigen loopbaan als die van het hele genre. Uiteraard is niet iedereen het daarmee eens en zullen velen zeggen dat ik daarin ongelijk heb, maar momenteel geldt deze buitengewoon geweldige film voor mij als onovertrefbaar. Nu is er de afgelopen 45 jaar natuurlijk een hoop over de film gezegd en geschreven, maar dat weerhoudt mij er niet van ook even mijn bescheiden mening over deze film te uiten. Want het feit dat ik deze film geweldig vind, wilde ik niet onvermeld laten.

Gisteren had ik de hele dag al een van de nummers van Ennio Morricones geniale soundtrack in mijn hoofd. Het was de typerende muziek die bij Cheyenne hoorde die me al de hele dag bezig hield en omdat het alweer meer dan een jaar(!) geleden was dat ik de film voor het laatst gezien had, heb ik hem gisteravond maar meteen weer eens opgezet.

Daar waar in het verleden de film is besproken, is doorgaans ook het kenmerkende, trage maar o zo sterke begin aan bod gekomen. We mogen, wat dat betreft, wel blij zijn dat de drie mannen geen half uur voor aankomst op het station waren aangekomen want veel langer had het niet moeten duren of de verveling zou hebben toegeslagen. Nu zijn de eerste pakweg 10 minuten echter geniaal en geven ze prachtig weer wat er in het vervolg van de film te wachten staat. Want ook in de rest van de film wordt rustig de tijd genomen en is er eigenlijk maar weinig wat langs de kijker heen zou kunnen gaan.

Ieder karakter dat in de film voorkomt is op zijn eigen manier uniek en origineel, zonder dat het overdreven wordt of dat ze te veel of te opvallend aanwezig zijn. Of het nu gaat om de merkwaardige Harmonica, die met zijn eigenaardige geluiden de meeste aandacht naar zich toe trekt of om Cheyenne, die eveneens zijn eigen herkenbare muziekje met zich meebrengt, allemaal zorgen ze er met hun mysterieuze achtergronden voor dat het vanaf het begin tot aan het einde een genot is om naar te kijken. Ook zet Leone de personages, net als in zijn voorgaande films, erg menselijk neer. Ze hebben zowel hun goede als hun slechte kanten en geen van die beide kanten wordt verborgen gehouden, laat staan dat er persoonlijkheden worden geïdealiseerd.

Toch voelt de film een beetje onrealistisch aan in die zin dat het zich in een heel ander universum lijkt af te spelen. Vooral de traagheid waarin alles gebeurt, geeft je het gevoel dat je naar een hele andere wereld zit te kijken. Met name de tijd die er af en toe wordt genomen om iets te zeggen, geeft een onecht gevoel, terwijl het tegelijkertijd ook wel weer iets magisch heeft. Het is Ennio Morricone die de hierdoor ontstane mysterieuze sfeer vervolmaakt.

Maar goed, wat is een film zonder acteurs? Acteurs die in dit geval stuk voor stuk een topprestatie afleveren. Jason Robards heeft misschien wel de mooiste rol in de film. De rol van Cheyenne past precies bij hem en het is prachtig om te zien hoe hij gedurende de film lijkt te veranderen. Charles Bronson speelt hier volgens mij ook de rol van zijn leven en is samen met Henry Fonda erg sterk in de geweldige, geheimzinnige tweestrijd waarin ze zijn verwikkeld. Claudia Cardinale kan mijns inziens sowieso maar weinig verkeerd doen en brengt dan ook met verve de nodige vrouwelijkheid in de film. Verder verdienen onder anderen Jack Elam, Woody Strode en Gabriele Ferzetti nog een vermelding voor de al dan niet zo grote rollen die ook zij erg goed vertolkten.

Na het sterke begin en het net zo geweldige vervolg daarop weet de film ook nog eens geniaal te eindigen. Een shootout was op zich niet zo vernieuwend en ook van een flashback zoals Leone die hier gebruikt was al een voorproefje te zien in het eerder gemaakte For a Few Dollars More, maar de manier waarop dit wordt gecombineerd en de kwaliteit die er tegelijkertijd vanaf spat zorgen ervoor dat het einde wel even net wat genialer is dan bij de gemiddelde film. Na meerdere malen een wazige, raadselachtige flashback gezien te hebben wordt er met de flashback aan het einde ineens letterlijk en figuurlijk voor opheldering gezorgd. Alles valt daarbij op zijn plaats en een aantal van de hoofdpersonen leken nadien nog een lang en gelukkig leven tegemoet te gaan.

(eerder geplaatst op MovieMeter op 27 oktober 2013)