Precisie

Ik zal wel gezien worden als een zeikerd, maar er valt me iets op. En om nu te stellen dat er niets belangrijkers is om over te praten is wat veel gesteld, maar ik kan het niet langer voor me houden. Steeds weer krijg ik een klein beetje jeuk als ik met het ergerlijke feit geconfronteerd wordt en omdat ik er nog nooit iemand anders over gehoord heb moet ik de mensheid er nu eindelijk maar gewoon eens mee confronteren. Natuurlijk is er een hoop leed in de wereld waarbij mijn frustratie in het niet valt, maar ik kan er onmogelijk over blijven zwijgen. 

Taalkundig ben ik te weinig op de hoogte om grammaticale fouten altijd direct op te merken en me er te allen tijde aan te storen, maar zo nu en dan is de maat vol en wordt een bepaalde schrijf- of vertelwijze dusdanig vaak onjuist herhaalt dat mijn taalliefhebbershart een steek te verduren krijgt. Dat is helemaal onontkoombaar als een van de mooiste liefdesliedjes die ooit geschreven is tot in den treure verkeerd wordt gecoverd.

Nu is 'verkeerd' in dezen misschien helemaal niet het juiste woord, want het gaat hier (slechts) om een woordje dat door een tweetal andere werd vervangen en de boodschap komt van deze alternatieve bewoording niet direct anders over. Maar dat de schrijver van een lied zijn tekst net even iets anders ten gehore brengt dan de 188312 mensen die het gecoverd hebben, vind ik al jarenlang ronduit fascinerend. Een tekstschrijver kiest zijn woorden immers zorgvuldig en bij sommigen kan je er zelfs van uit gaan, nee, weet je zelfs zeker dat elke regel heel bewust op een bepaalde wijze is vormgegeven. 

Townes Van Zandt was zo iemand. Hij heeft vermoedelijk dagen of periodes gehad waarop hij zijn eigen teksten niet helemaal van voor naar achter (meer) kende en zal vast wel eens een keertje de mist in zijn gegaan hier of daar, maar negenennegentig van de honderd keer bracht hij zijn liederen op een bepaalde manier waarover hij weloverwogen had nagedacht. Dat deed hij als het aankwam op zijn gitaarspel en vertelstijl maar net zo goed op gebied van tekstuele details en woordkeuze. 

Iedereen die een nummer covert heeft een bepaalde waardering voor het gecoverde lied. In die zin kan ik zo een, twee, drie ook geen respectloze of ongepaste cover opnoemen. Wie een lied mooi genoeg vindt om zelf te vertolken zal daar namelijk nooit bewust een wansmakelijke draai aan geven, want zo iemand zal de pracht die van het origineel uitgaat niet willen verwaarlozen. Dat is dan ook zeker niet wat er aan de hand is met If I Needed You. Dat lied vindt iedereen ongetwijfeld zo mooi en puur klinken dat degene die enkele woorden ervan verdraait of vervangen heeft dat nooit van zijn leven vervelend bedoeld kan hebben.

Misschien is het wel bewust gebeurt en is er een specifieke reden geweest voor de toepassing van andere woorden dan de schrijver in zijn origineel. Het zal het vast makkelijker hebben gemaakt het lied te zingen, bijvoorbeeld, want de originele tekstschrijver gebruikt twee keer verschillende woorden om eenzelfde soort verwijzing te maken en de vraag mag gesteld worden of dat nodig is. Toch kan ik me niet van de indruk ontdoen dat deze verschillende bewoordingen weloverwogen in het refrein terecht zijn gekomen.

Voor de duidelijkheid (en voor degenen die bekend zijn met het lied): het gaat mij dus niet zozeer om Townes' verwijzing naar 'Loop & Lil'. Zij waren twee parkieten die in de originele versie van het lied terloops werden aangehaald terwijl zij voor algemene/onbekende toehoorders eigenlijk maar weinig betekenden, waardoor met hun vermelding af ten toe wat verwarring ontstond. Dat in ander versies van het lied een regel gebruikt is waarin die twee roemruchte parkieten niet worden vermeld, begrijp ik heus wel, want die regel was verre van essentieel binnen de algehele tekst en de daarin doorklinkende boodschap.

Waar ik me dan wel (al dan niet onnodig) druk om maak is de wijze waarop bij de tweede refreinregel na verloop van tijd een tweetal woorden wordt gebezigd waar volgens de dichter gewoon een enkel woord volstaat. Is dat dan waarover ik mijn frustraties kwijt moet en waaromheen ik dit hele schrijfsel ben gaan opstellen? Nou: ja! Want het mag toch vreemd worden genoemd dat ik niet één enkele coverversie van het lied ken waarbij voor die boodschap dat enkele woord wordt gebruikt (zoals in het origineel)?

Een van de excuses kan ik al wel raden: dat enkele woord heeft één klemtoon en op dat specifieke moment binnen de tekst zouden twee klemtonen beter uitkomen. Twee woorden van één klemtoon zijn daar op gebied van metrum daarom beter op de plaats. Maar sommige aspecten van een lied ontstijgen deze praktische overwegingen, want in het geval van Townes Van Zandt is zelfs de meest subtiele variatie in het woordgebruik met een reden ontstaan. Het is daarom een nogal vreemde handeling om aanpassingen door te voeren in een stukje tekst met zo een prominente plaats in een lied. Het wijzigen van woorden binnen een weldoordacht refrein mag bij zijn teksten zelfs gerust als heiligschennis worden bestempeld.

Voor de duidelijkheid:

Het origineel

If I needed you, would you come to me?

Would you come to me AND ease my pain?

If you needed me, I would come to you.

I would swim the sea for to ease your pain.

De coverstandaard

If I needed you, would you come to me?

Would you come to me FOR TO ease my pain?

If you needed me, I would come to you.

I would swim the sea for to ease your pain.

Op zich is het gebruik van de woordcombinatie 'for to' voor menig gefascineerde luisteraar natuurlijk wel een bijzondere. Het schijnt lokaal of ouderwets taalgebruik te zijn binnen de spreektaal die men bezigde in de gebieden waar Van Zandt zich jarenlang bevond, maar standaard Engels of Amerikaans is het niet (meer). Juist daarom schromen sommigen misschien niet die bijzondere uitspraak er een maal extra in te stoppen een paar regels eerder. Gewoon omdat ze 'm zo mooi vinden.

Toch zal men in teksten van andere grootmeesters binnen de poëzie niet gauw geneigd zijn een woordje te wijzigen hier of daar. Van dichtwerk van Shakespeare zal vast af en toe een hertaling komen en met zogenaamde nieuwere versies, waarbij taalgebruik wordt toegepast dat wat beter binnen latere tijdsgeesten past, is verder dan ook weinig mis. Maar toch lijkt hier iets te zijn gedaan wat daar een beetje tegenin beweegt en wordt hier onder het mom van 'consequent taalgebruik' een woord dat overduidelijk meermaals op een bepaalde manier aan de man is gebracht vervangen door wat anders, ouderwetsers.

Laat die tekst toch lekker in zijn waarde, denk ik dan. Want hier ontgaat me volledig het nut van deze brutale 'correctie', waarover de schrijver zelf zich wellicht helemaal niet zo druk zou maken, maar waarvan ik vind dat deze een compleet onnodige afwijking in de populaire versie van het lied heeft opgeleverd. Frustratie hierover is weliswaar wat overdreven en is niet per se nodig, maar het is de verbazing die hiertoe heeft geleid. Want het is vooral verbazingwekkend dat zo een wijziging klakkeloos wordt overgenomen door alles en iedereen die het nummer vandaag de dag nog ten gehore brengt en dat er in alle versies die ik in de loop der jaren heb mogen horen niet eenmaal iemand was die het tekstverloop van de meester zelf volgde. 

Ik heb er in ieder geval een doel van gemaakt een cover te vinden die trouw blijft aan de oorspronkelijke tekst, want het zou me fijn lijken in dit streven naar precisie in elk geval één medestander te vinden. Wie weet kom ik er ooit een tegen (en ik laat me er graag over informeren als iemand er een kent), maar mocht dat niet zo zijn dan kan ik gelukkig altijd gewoon te rade blijven gaan bij de grootste Engelstalige liedschrijver waarmee ik ooit bekend ben mogen raken: